3 bí mật làm nên điều tuyệt vời của tàu Shinkansen Nhật Bản khiến cả thế giới phải thán phục
Nhắc đến tàu Shinkansen của Nhật Bản, người ta đều không khỏi trầm trồ trước sự chính xác về thời gian, cảm giác thoải mái cũng như mức độ an toàn mà nó đem lại. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về bí mật làm nên điều tuyệt vời này nhé!
This post may contain affiliate links. If you buy through them, we may earn a commission at no additional cost to you.
Tàu Shinkansen là một trong những bước tiến công nghệ hàng đầu của Nhật Bản được cả thế giới biết đến. Tàu Tokaido Shinkansen với tuổi đời 50 năm, đã đón khoảng 5,5 tỉ lượt khách từ năm 1964 tới nay. Nó có khả năng chạy với vận tốc cao nhất lên tới 270 km/h, đi từ Tokyo đến Shin-Osaka trong 2 tiếng 25 phút.
Không chỉ về mặt tốc độ, mà ngay cả sự chính xác về thời gian, cảm giác thoải mái cũng như mức độ an toàn của Shinkansen cũng khiến cho du khách nước ngoài phải thán phục.
- Độ chính xác về thời gian: Hầu như không bao giờ muộn giờ. Thời gian trễ tàu trung bình năm của 1 đoàn tàu là 0.5 phút.
- Cảm giác thoải mái: Hầu như không cảm nhận được sự rung, lắc, vệ sinh khoang tàu đảm bảo sạch sẽ
- Cảm giác an toàn: 50 năm kể từ ngày đưa vào hoạt động, số vụ tử vong trên tàu bằng 0.
Mấu chốt làm nên kì tích này chắc chắn phải kể đến công nghệ cao của tàu Shinkansen, tuy nhiên bên cạnh đó còn là sự cống hiến to lớn từ phía những nhân viên lái tàu, đội ngũ hỗ trợ và cơ cấu tổ chức.
Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu 3 bí mật làm nên điều tuyệt vời của tàu Shinkansen qua bài viết này nhé!
Bài viết có sử dụng một phần nội dung từ bài viết "Kore-zo Nippon-ryu" của TV Asahi và được tác giả biên tập lại.
Bí mật đầu tiên: Kĩ thuật cao của người lái tàu
Tàu Tokaido Shinkansen 1 năm chạy khoảng 120.000 chuyến, nếu hoạt động nhiều có thể lên tới trên 400 chuyến/ngày, tính theo theo thời gian, tỉ lệ này là khoảng 3 phút/chuyến.
Với khoảng cách thời gian giữa các chuyến tàu sát nhau như vậy thì chỉ cần 1 chuyến tàu trễ giờ thôi cũng có thể ảnh hưởng đến rất nhiều các chuyến tàu tiếp sau đó, thế nhưng thời gian trễ tàu trung bình được ghi nhận năm 2000 chỉ là 0.5 phút/đoàn tàu. Con số này được tính toán bao gồm cả lý do muộn tàu trong diện rộng do bão, vì thế nên nó gần như mang ý nghĩa rằng tàu Shinkansen không xảy ra trễ tàu trong điều kiện vận hành bình thường.
Trong điều kiện giới hạn của các nhà ga, số chuyến tàu được đưa vào hoạt động vẫn được tăng cường nhằm đảm bảo nhu cầu đi lại của hành khách, thế nhưng người ta vẫn đặt sự chính xác của thời gian lên hàng đầu. Vậy nguyên nhân nào giúp Nhật Bản có thể thực hiện được điều đó?
Thực chất, để có thể đảm bảo được sự chính xác của thời gian thì vai trò của người lái tàu là rất quan trọng. Có thể bạn sẽ cho rằng tàu Shinkansen sử dụng công nghệ cao nên người lái tàu ắt hẳn sẽ rất nhàn nhã, tuy nhiên thực tế lại không phải như vậy. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về bí mật trong kĩ thuật lái tàu của những "người hùng" này nhé!
a. Sự chính xác trong tính toán tốc độ
Người lái tàu Shinkansen thường phải nhẩm tính tốc độ phù hợp nhất để đảm bảo rằng để tới được ga tiếp theo đúng như lộ trình thì cần phải chạy với tốc độ bao nhiêu km/h vào thời điểm hiện tại.
Ngoài ra, mỗi khi tàu xuất phát, những người lái tàu thường đọc thời gian thành tiếng chính xác đến đơn vị giây, mốc thời gian đó được xác nhận bằng đồng hồ bỏ túi được trang bị bởi công ty đường sắt.
Mặc dù đồng hồ đo đã được điện tử hóa nhưng người ta vẫn duy trì sử dụng đồng hồ cổ điển. Lí do là bởi các thiết bị điện tử cần phải thực hiện các phép tính cộng trừ thì mới ra được kết quả, nhưng với cách xem đồng hồ cổ điển thế này, người lái tàu có thể ngay lập tức biết được còn bao nhiêu thời gian để đến ga tiếp theo.
Với chiếc đồng hồ bỏ túi này, bạn sẽ có thể nhanh chóng tính toán tốc tộ phù hợp với thời gian còn lại và khoảng cách cần đi, chẳng hạn như còn 1 giờ đồng hồ để đi 100 km tới ga tiếp theo, bạn sẽ phải đi với vận tốc 100 km/h, còn 30 phút thì phải phải đi 200 km/h.
Hơn thế, để đảm bảo sự chính xác của thời gian, những người lái tàu không những phải kiểm soát thời gian ở các ga tàu dừng mà kể cả những ga tàu đi qua cũng cần tính toán kĩ lương đến đơn vị giây.
Mỗi khi đi qua các ga tàu, người lái tàu sẽ đọc và xác nhận lại thời gian. Họ sẽ phải điều chỉnh sự sai khác về thời gian khi đi qua mỗi ga tàu dựa vào kĩ thuật lái tàu thành thục của mình. Nếu thời gian đi qua các ga nhanh sớm hơn biểu thời gian, họ sẽ phải giảm tốc cho tàu đi chậm lại, hoặc nếu ngược lại, thời gian đi qua các ga trễ hơn so với biểu thời gian, tàu cũng sẽ phải tăng tốc nhanh hơn.
Hình ảnh đoàn tàu được điều hành bởi một người lái tàu nữ.
Ví dụ, khoảng cách từ ga Shin-Yokohama đến ga Nagoya là 300 km, nếu đi với tốc độ 270 km/h thì chạy lên tục khoảng hơn 1 tiếng là đến nơi. Nhưng thực tế lại mất tới 1 tiếng 20 phút. Lí do là bởi do địa hình sẽ có những khúc quanh hoặc những đoạn gập ghềnh, người lái tàu sẽ cần phải thay đổi tốc để để đảm bảo sự an toàn cũng như cảm giác thoải mái cho hành khách.
Trong thời gian giới hạn, người lái tàu phải tính toán tốc độ, gia tốc nhanh chóng không chỉ để đảm bảo thời gian biểu chính xác mà còn tránh việc tăng, giảm tốc độ khi không cần thiết, giúp hành khách cảm nhận được sự thoải mái trên tàu.
Quả thực khả năng tính toán tốc độ chính xác của người lái tàu có mối quan hệ hết sức mật thiết với sự chính xác của thời gian tàu chạy cũng như cảm giác thoải mái của hành khách phải không?
b. Khả năng ứng phó với các tình huống bất thường
Thực tế, tàu Shinkansen hiếm khi xảy ra những sự cố nhỏ, không đến mức phải dừng tàu. Trong các tình huống như vậy, để đảm bảo thời gian biểu không bị ảnh hưởng, người lái tàu sẽ phải vừa vận hành tàu, vừa tự xử lí sự cố đó.
Để có thể bình tĩnh ứng phó với các sự cố như vậy, những người lái tàu phải luyện tập lái tàu các thiết bị mô phỏng rất nhiều.
Các thiết bị mô phỏng này sẽ đưa ra nhiều tình huống sự cố. Người lái tàu sẽ phải vừa duy trì việc điều hành tàu, vừa phải tham khảo sách hướng dẫn, vừa đọc thành tiếng vừa xác nhận cách ứng phó. Đương nhiên, trong khoảng thời gian đó, họ vẫn sẽ phải nhẩm tính tốc độ để điều chỉnh vận tốc.
Thông qua việc luyện tập thường ngày như vậy, người lái tàu sẽ có được kĩ năng căn bản nhất để có thể bình tĩnh ứng phó trước bất kì tình uống bất thường nào.
Bí mật thứ 2: Điều tuyệt vời đến từ những nhân viên dọn vệ sinh tàu
Điều làm nên sự chính xác trong thời gian cũng như sự thoải mái cho hành khách sử dụng tàu Shinkansen không chỉ nằm ở kĩ thuật của những người lái tàu.
Tại điểm dừng cuối cùng, trừ thời gian để hành khách xuống tàu, người ta chỉ có chưa đầy 10 phút trước khi tàu xuất phát chạy về hướng ngược lại. Trong thời gian này, các nhân viên vệ sinh phải nỗ lực rất nhiều để hoàn thành nhanh chóng công việc dọn dẹp của mình.
Khi cửa tàu mở, họ ngay lập tức lên tàu, phủi bụi ghế, lau bàn, cửa sổ và thay vỏ bọc ghế ngồi. Trên tay họ là máy hút bụi và túi đựng rác. Chỉ trong chưa đầy 10 phút, toàn bộ khoang tàu đã trở nên sạch sẽ. Sau đó, những nhân viên vệ sinh sẽ cúi chào hành khách đứng chờ.
Có lẽ khi xem những video thực tế, bạn sẽ có thể hiểu rõ hơn về hình ảnh những nhân viên dọn vệ sinh đã chạy đua với thời gian để hoàn thành công việc dọn dẹp như thế nào chỉ trong 10 phút ít ỏi.
Hình ảnh nhân viên dọn vệ sinh của tuyến tàu Tokaido Shinkansen.
Hình ảnh nhân viên vệ sinh của tuyến tàu Tohoku - Joetsu Shinkansen. Công việc dọn vệ sinh chỉ với 7 phút ít ỏi đã trở thành một đề tài được nhắc đến.
Sau khi hoàn thành công việc, các nhân viên vệ sinh xếp thành một hàng cúi chào hành khách.
Giám đốc hãng đường sắt quốc gia Pháp, đơn vị vận hành tàu TGV có tốc độ nhanh nhất thế giới khi ghé thăm Nhật Bản đã không khỏi trầm trồ.
"Thật tuyệt vời. Ước gì tôi có thể đưa họ về đất nước của mình."
Chính nhờ những nhân viên vệ sinh nhanh nhẹn và cẩn thận như vậy mà tàu Shinkansen mới có thể đảm bảo được thời gian chính xác cũng như đem lại cảm giác thoải mái cho hành khách.
Nếu có cơ hội di chuyển bằng tàu Shinkansen, bạn hãy thử quan sát những nhân viên dọn dẹp tàu nhé! Chắc chắn bạn sẽ rất ấn tượng với hình ảnh đó đấy.
Bí mật thứ 3: Quy định kiểm tra tỉ mỉ để đảm bảo vận hành an toàn
Lấy ví dụ như tàu Tokaido Shinkansen, có thể thấy mặc dù đã được đưa vào vận hành trên 50 năm nhưng số tai nạn trên tàu luôn duy trì ở con số 0.
Sự an toàn này có được là nhờ quy định và hệ thống kiểm tra hết sức tỉ mỉ.
a. Kiểm tra đoàn tàu 4 cấp độ
Quá trình kiểm tra tàu Shinkansen được thực hiện với 4 cấp độ.
[Kiểm tra hoạt động] Việc kiểm tra này diễn ra 2 ngày 1 lần. Xác nhận tình trạng của tàu bằng mắt thường, rà soát xem có điểm bất thường nào không. Kiểm tra độ hao mòn của phần nối giữa hệ thống đường điện và tàu cùng bộ phận phanh.
[Kiểm tra chéo] Diễn ra 1 tháng 1 lần tại xưởng tàu Shinkansen. Người ta sẽ cho tàu chạy thử để xác nhận xem tàu có vận hành bình thường hay không.
Tại công đoạn kiểm tra giao ban này, bạn sẽ thấy được điều đặc biệt. Ngay từ việc siết bulông thôi cũng được kiểm tra tới 4 lần bởi 4 người để loại bỏ hoàn toàn sai xót. Trong đó, phần được kiểm tra kĩ nhất là bộ phận cửa. Có tới hơn 27 mục cần kiểm tra đối với cửa tàu. Lý do là bởi nếu cửa tàu có vấn đề gì sẽ ảnh hưởng đến việc lên, xuống tàu của hành khách, dẫn đến nguy cơ phát sinh chậm trễ thời gian của đoàn tàu.
[Kiểm tra bộ phận kéo tàu] Diễn ra 1 năm rưỡi 1 lần. Người ta sẽ kiểm tra chi tiết bộ phận kéo tàu bao gồm mô-tơ và bánh xe xem mô-tơ có quay không và bánh xe có hỏng hóc gì không.
[Kiểm tra tổng quát] Kiểm tra tổng quát là hoạt động tốn nhiều thời gian nhất, diễn ra 3 năm 1 lần. Người ta sẽ phải tháo rời gần như tất cả bộ phận của tàu ra để kiểm tra, quá trình này mất khoảng nửa tháng. Các lớp sơn của tàu cũng được sơn mới lại trong thời gian này.
Trong 3 năm, 1 đoàn tàu (16 khoang) được kiểm tra khoảng hơn 500 lần. Quy định kiểm tra gắt gao nhiều lần này chính là một trong những bí mật đảm bảo sự an toàn cho hành khách sử dụng tàu Shinkansen.
Bên cạnh đó, sau khi được kiểm tra kĩ càng, tàu Shinkansen còn được phun rửa sạch sẽ trước khi tiếp tục đưa vào vận hành.
b. Kiểm tra đường ray để đảm bảo tàu Shinkasen chạy với tốc độ không đổi
Để tìm hiểu về đường ray, chúng ta hãy cùng đến với quá trình kiểm tra tình trạng cong vênh của đường ray, trạng thái tiếp xúc với đường điện, tín hiệu truyền điện của tàu chuyên dụng Doctor Yellow khi chạy với tốc độ 270 km/h.
Con tàu Doctor Yellow rất hiếm khi xuất hiện nên nếu vô tình bạn bắt gặp nó khi đến Nhật Bản thì quả thực là một điều rất may mắn đó.
Việc kiểm tra tàu Doctor Yellow gồm có 2 mục dưới đây.
1. Kiểm tra đường ray: Chiếu laser vào đường ray để đo độ lệch trên đơn vị 1 mm
2. Kiểm tra đường nối điện: Kiểm tra tình trạng hao mòn đường dây cáp (phần tiếp giáp với nguồn phóng điện hàng ngày)
Dựa trên kết quả kiểm tra, người ta sẽ tiến hành tu bổ lại hệ thống vào các buổi tối mỗi ngày với số lượng nhân công lên tới 3000 người. Quả thực chúng ta không thể phủ nhận vai trò của những con người vẫn ngày ngày nỗ lực để thực hiện những công việc vất vả như vậy.
c. Máy thay đá chuyên dụng đầu tiên trên thế giới
Dưới đường ray, người ta trải một lớp có độ dày chừng 1m đá dăm, sỏi, việc này có tác dụng hấp thụ những chấn động mà đoàn tàu tạo nên, tránh gây cong, lệch đường ray và giảm tiếng ồn.
Bởi đặc thù chạy với tốc độ cao mỗi ngày của tàu Shinkansen nên phần đá ở mặt phía trên, sát với đường ray thường sẽ bị hao mòn rất nhanh. Chính vì thế mà người ta phải thay lớp đá dăm này mỗi ngày.
Thực tế, để thực hiện việc thay lớp đá dăm này, Nhật Bản là quốc gia đã chế tạo ra máy thay đá chuyên dụng đầu tiên trên thế giới.
Chiếc xe này hoạt động ngày đêm, thay các lớp đá dăm ở đường ray tàu Shinkansen để đảm bảo lớp đá luôn trong trạng thái mới nhất.
Video về quá trình thay đá dăm bằng xe thay đá chuyên dụng (Tiếng Nhật)
Cuối cùng là công đoạn dọn dẹp thủ công do con người thực hiện. Người ta thực hiện việc này đều đặn hàng ngày với 50m mỗi tối.
Nhờ có quy định kiểm tra nghiêm ngặt và tỉ mỉ như trên mà tày Shinkansen luôn đảm bảo được sự an toàn cho hành khách.
Vậy là qua bài viết này, chúng ta đã cùng tìm hiểu bí mật về những con người cũng như những bộ máy góp phần làm nên điều tuyệt vời của tàu Shinkansen bên cạnh công nghệ hiện đại. Cảm nhận của các bạn thế nào?
Ảnh bìa: pixta.jp
Thông tin trong bài viết được cập nhật tại thời điểm công bố
Người viết
